Ananas
Synoniemen: niet bekend
Wetenschappelijke naam: Ananas comosus (L.) Merr., Ananas sativus L.
Familie: Bromeliaceae (Bromeliafamilie)
Land van herkomst
De oervorm van de ananas is afkomstig uit Brazilië en Paraguay. Tegenwoordig wordt de plant geteeld in vrijwel de gehele tropen en delen van de subtropen, vooral in Thailand, op de Filipijnen, op Hawaï, in Brazilië, Mexico, India, Nigeria en in de Ivoo
Bestanddelen
Bromelaïne, suiker, vruchtenzuren. In geringe hoeveelheden ook carotine, vitamines van de B-groep en vitamine C.
Omschrijving
Ananas: voor ons zijn het zoet geurende, kegelvormige vruchten met een stekelige groene bladerkuif en lekker vruchtvlees. Maar hoe ziet de plant er uit die daar bij hoort? De tropische, meerjarige ananas behoort tot de familie van bromelia-achtigen en wordt als struik ongeveer een meter hoog. De tot een meter lange, door de getande vorm nogal stekelig aandoende bladeren groeien rechtstreeks vanuit de grond, in een rozetvorm. Ze zijn als het ware vergrote uitvoe-ringen van de bladerkuif van de ananas zelf. Als de plant een jaar oud is komt er voor het eerst bloesem uit het midden van de rozet. Een dikke, ongeveer 30 cm lange bloemsteel met dicht op elkaar staande, talrijke witte of blauw tot purperrode bloemen. Zonder bestuiving vormen ze zaadloze bessen die met het midden van het bloeisel vergroeien tot het vlees-achtige geheel van de ananasvrucht. Elke schub van de schil van de vrucht staat voor een bloeisel waarvan de laatste resten te vinden zijn bij het schillen van de vrucht. Het zijn de verharde, een paar millimeter grote structuren die vlak onder de schil in het vruchtvlees zitten. Het hout-achtige ronde hart van de vrucht is de eigenlijke bloemsteel. Zoals alle bromeliasoorten krijgt de ananasplant zijn voeding via de bladeren met behulp van speciale geschubde haren (zuigschubben) die water en voedingsstoffen opnemen. Het binnenste van de bladrozet dient daarbij als natuurlijk waterreservoir.
Bij sommige bromelia-soorten ontstaat in dit kleine poeltje overigens een kleine biotoop met eigen soorten dieren, insecten en zelfs kikkers. De wortels dienen vooral om de plant goed houvast te geven in de bodem.
Wetenswaardigheden
De oorspronkelijke inwoners van Paraguay noemden de ananas ana meant = kostelijke vrucht, en daar komt dan ook de naam ananas vandaan. De Engelse naam pineapple en het Spaanse piña (pine, piña = kaak) beschrijven de pijnappelvormige vruchtvorm. Op de Filipijnen wordt de ananas ook wel de vrucht met de duizend ogen genoemd. Dat we de ananas hier in Europa kennen hebben we te danken aan Christoffel Columbus. In 1493 werd deze vreemde nieuweling door de vriendelijke inwoners van het Antillen-eiland Guadeloupe ontvangen met deze exotische vrucht. Columbus was zo verrukt over de smaak dat hij de ananas mee naar huis nam. Het kweken ervan lukte echter pas in de 19e eeuw in kassen. Het eiwitsplitsende bromelaïne is een prima hulp in de keuken. Met verse ananas gekookt vlees wordt malser. Wie in de tropen reist moet proberen een kleine ananas van de tweede of derde oogst te krijgen.Die zijn duidelijk zoeter en aromatischer dan de geëxporteerde exemplaren en zijn alleen op de lokale markten te vinden. Beschadigde of overrijpe ananassen worden in de landen van productie verwerkt tot ananasazijn. De bladeren van de ananassoort Ananas lucidus leveren een zeer fijne, beige-witte vezel die soepel en glanzend is als haar. Er worden weefsels van vervaardigd met zeer fijne vezels, bijv. voor kanten sluiers. Het produceren van de vezels is veel werk. De weverijen kappen de tweejarige bladeren en kammen de vezels met de hand met behulp van scherven van keramiek of kokosnootdoppen.
De tot draad getwiste vezels zijn zo zacht dat ze bij het weven gemakkelijk breken. Daarom is ananasweefsel of batist erg duur. De bloeitijd van de ananasweverij was in de 19e eeuw op de Filipijnen. Er was internationale vraag naar de producten. Het dure ananas-weefsel werd echter verdrongen door de eenvoudiger te produceren en daarom goedkopere katoen. Tegenwoordig proberen enkele coöperaties samen met ontwikkelingsprojecten dit traditionele handwerk weer van de grond te krijgen. Een ananasplant voor thuis kan met een beetje geluk worden opgekweekt uit de bladerkuif van een verse vrucht. Snij daarvoor de bladeren ongeveer een centimeter onder de aanzet af zodat de wortelbeginsels behouden blijven. Laat het snijvlak 24 uur aandrogen en zet dan de bladerkuif met het snijvlak op een mengsel van veel zand met iets turf-molm. Bedek de kuif in het begin met plasticfolie en zet hem op een warme lichte plek. Deze ananas zal echter niet bloeien.
De plant op een andere manier bekeken
De ananas is eigenlijk een merkwaardige plant. Wetenschap-pers hadden lang geen idee hoe de vrucht ontstond. De met de bloemsteel tot de ananasvrucht vergroeide bessen zitten bijna als een dikke knol in het midden van de stekelige bladrozet. Daar bovenop bekroont de bladerkuif de vrucht, als een hoed met veren. Door het gewicht en de groeiwijze dicht bij de bodem heeft de ananasvrucht iets ardeworteligs. De wortelbeginsels vlak onder de bladerkuif van de vrucht versterken dat beeld. Maar deze vrucht is niet alleen 'aardig': het stekelige afwijzende omhulsel verbergt een zoete kant die iets bloesemachtigs heeft. Met de vergroeide bloemsteel integreert de ananasvrucht het midden van de plant in zichzelf en benadrukt dat door de bladerkuif. De ananas is dus een vrucht die zowel het wortelige als het bladerige en het bloesemachtige in zich verenigt. In de antroposofische geneeskunde wordt aan de wortels van planten een relatie met ons zintuigsysteem toegeschreven, het midden van de plant met de bladeren heeft een relatie met ritmische processen in het lichaam zoals ademhaling of bloedsomloop en de bloei heeft een relatie met stofwisselingsprocessen. De driezijdige ananasvrucht heeft daardoor zowel een relatie met de ogen als met stofwisselingsprocessen.
De planten in onze producten
Ananas komt voor in:
